Türkiye’de İslami uyanış tarihinde örneği yok denecek kadar az bulunan, ne mektepli ne de medreseli, alaylı mütefekkir tipinin en önemli örneği kuşkusuz M. Said Çekmegil’dir. Said Çekmegil, Türkiye Müslümanlarının çileli geçmişlerindeki İslami uyanış ve bilinçlenme süreçlerine katılarak ve eleştirel katkılar sunarak tanıklık etmişti. Çekmegil için okumak, soru sormaktı; soru sormak için de okumak kaçınılmazdı. O, gerek gelenekten gerek modern yaşamdan nakledilen, tüm görüşlerin vahiy, fıtrat ve olgusal gerçeklik ile değerlendirilmesi ve test edilmesi gerekliliğini hayatının düsturu olarak gördü. Eleştirel ve analitik düşünce ufku ile edebiyatı birleştirebilen eskimeyen tabirle “nev-i şahsına münhasır“ bir şahsiyetti. Abdurrahim Zapsu, onun bu yönü hakkında daha sonradan sansürlenerek yayımlanan Büyük İslam Tarihi kitabında “Bu genç şairi biraz tanıtalım: M. Said Çekmegil, Malatya’lıdır. Babası çok kıymetli bir ilim adamı idi ve asla sarsılmaz, kuvvetli imanını çocuklarına da aşılamış. Bu kadar şiddetli menfi propagandalar karşısında iman kalesinden bir zerre feda etmeyecek, yüksek seviyede yetişen bu arkadaşa karşı münakaşaya girişen hiçbir genç yoktur ki, zehrini dökerek iman şifası karşısında durabilsin“ diyordu. Yine onun yazı kudretini anlamak için şu örneği de anımsamak gerekir: 1960’lı yılarda bir gazetenin düzenlemiş olduğu deneme yarışmasında Çekmegil birinci, Nurettin Topçu ikinci Sezai Karakoç ise üçüncü olmuştur.
O’nun bulunduğu mekânlarda bir düşünce, bir usul, bir canlılık vardı. Sessizlik, tepkisizlik, onun en amansız düşmanıydı. Tepkilerini dolaylı değil, hemen oracıkta açıkça belli eder, karşısındakinin nasıl bir tepki vereceğini hiç hesap etmez, kimilerine göre sert bir üslup kullanırdı.
Bilge Terzi’nin Düşünce Dünyası
Müslümanların düşünce ve anlayış sorunlarını, engin bir tetkik ve sorumluluk duygusuyla ele alan M. Said Çekmegil İslamî düşüncenin temel kaynak merkezinde yeniden uyanışı yolunda bir Müslüman, bir terzi, bir yazar, yayıncı gibi pek çok niteliklere sahip bir mütefekkirdi.
Hayatı boyunca Malatya’da sürdürdüğü İslami çalışmalarla; yayınladığı, İslamî düşüncenin kaynaklara dönüşünü savunan tecdid hareketinin sesi olmayı amaçlayan kitaplarla, kurduğu fikir kulübü ile katıldığı yurt içi ve yurt dışı konferans ve seminerlerle Müslümanların bozulan temel bütünlüğünü kurmaya çalıştı. Düşüncesiz, dilsiz, kavramsız, eleştirisiz ve sahih bilgiye dayanmayan bir İslam, felce uğramış bir bilinç, Müslümanların yazgısı olamazdı. Bu düşünce ile bir bilinç dünyası inşa etmek istedi M. Said Çekmegil. Kuşkusuz onunla ilgili olarak daha yazılacak çok şey var..
O, hakkında pek çok bilimsel araştırma yapılabilecek özgün bir şahsiyet, müstesna bir mütefekkirdir. Bu önemli mütefekkirin düşünce dünyasına yakından tanıklık eden Metin Önal Mengüşoğlu onun hayatına özellikle de düşünce dünyasına ışık tutan bir monografi kaleme aldı.
Yer yer biyografi, yer yer de anılar.
