Çalışan Buluşları Hukuku

Patent koruması sermayeyi (işletmeleri) yeniliğe teşvik eder. Çalışan buluşları mevzuatı da çalışanları buluş yapmaya özendirir. Böylece patent hukukunun genel amaçlarından olan buluşa teşvik çalışanlar bakımından da gerçekleşmiş olur.

Yürürlükteki mevzuatımıza göre işverenin, çalışan buluşçuya maaşına ilave bedel ödemesi yasal bir yükümlülüktür. Yasa koyucu buluşçuya ödenecek bedeli, makul bedel şeklinde nitelemiştir.

Ülkemizde Sınai Mülkiyet Kanunu'nun (SMK) 2017 yılında yürürlüğe girmesinden önce konuya ilişkin düzenlemeler neredeyse hiç mertebesinde hayata geçirilebilmiştir. Sadece bazı büyük ölçekli işletmeler, geliştirdikleri birtakım uygulamalarla buluşçu çalışanlarına sembolik miktarda ve lütuf kabilinden bedel ödemiştir. Bir buluş ekosistemi oluşmadığı için bu uygulamaya buluşçular büyük ölçüde kayıtsız kalmıştır.

Ülkemizde hukuki düzenlemelerin üzerinden bir asır geçmesine rağmen çalışan buluşlarıyla ilgili bir tecrübenin varlığından söz edilemez. 1995 yılında yürürlüğe giren mülga Patent KHK ile konu detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Fakat bu alanla ilgili Yönetmeliğin (ÇBY) yirmi iki yıl boyunca çıkarılamayışı sistemin işleyişini baltalamıştır. SMK'nın yürürlüğünü takiben dokuz ay gibi kısa bir sürede ÇBY'nin yürürlüğe konulmasıyla hukuki alt yapı tamamlanmıştır. Hatta Türk Patent, Çalışan Buluşları ve Yükseköğretim Kurumları Buluşlarına ilişkin iki ayrı kılavuzla mevzuatın daha iyi anlaşılmasını destekleyici dokümanları da 30.6.2020 tarihinde yayımlamıştır. Bundan böyle sistemin işleyeceği öngörülebilir.