Cemal Paşa’nın Suriye’deki Faaliyetleri: Bir İmparatorluğun Alacakaranlığı…
“Türk yakın tarih araştırmacılığının son dönemlerdeki en başarılı çalışmalarından birisi olan M. Talha Çiçek’in kitabı şüphesiz bu konu üzerine yeni ufuklar açmaktadır. Bu aydınlatıcı çalışmada, İttihad ve Terakki ile Arap milliyetçileri arasındaki ilişkinin en önemli ve sorunlu evresi olan 1914-1917 dönemi, öncesi ve sonrasının da değerlendirildiği geniş bir bağlamda ele alınmaktadır. Akademisyenlerin daha az kullandığı Alman, Avusturya ve Türk Tarih Kurumu Arşivleri’nin de dahil olduğu Türk arşivlerinde gerçekleştirilen kapsamlı bir araştırmanın ürünü olan bu eser, konu hakkında milliyetçi tarihçilik çalışmaları ve ağırlıklı olarak İngiliz belgelerine dayanan kitapların sağlayamadıkları bir derinlik sunmakta ve olayları geniş bir bağlam içinde anlamamızı mümkün kılmaktadır.”
-M. Şükrü Hanioğlu, Princeton Üniversitesi
Osmanlı Devlet adamları Birinci Dünya Savaşı’nı, imparatorluğu büyük güçlerin nüfuz alanından çıkarmak için bir fırsat olarak değerlendirdi. Cemal Paşa’nın ifadesiyle, İttihat ve Terakki Cemiyeti liderlerinin amacı, “ya onurlu bir millet olarak yaşamak, ya da tarih sahnesinden şereflice çekilmek”ti. Osmanlı İmparatorluğu, İttihatçı siyasal fikirler doğrultusunda devletin “tam bağımsızlığı”nı sağlamak ve istenmeyen “unsurlardan” kurtulmak için yeni bir askerî ve siyasi seferberlik dönemine girerken birçok yeni politika da bu çerçevede uygulamaya konuldu. İttihat ve Terakki’nin en önemli liderlerinden Bahriye Nazırı Cemal Paşa, bu politikaları uygulamak maksadıyla, Suriye’ye Dördüncü Ordu Kumandanı olarak atandı. Suriye’de hem sivil hem de askerî bürokrasinin başı olarak görev yapacaktı. Dolayısıyla pratikte hem bir ordu kumandanı hem de geniş yetkileri olan bir genel valiydi. Ali Fuad Erden’in ifadesiyle Paşa, Suriye’nin “taçsız kralı”ydı.
Cemal Paşa’nın görev süresi esnasında ulaşmak için büyük çaba sarf ettiği bir başka önemli hedef “Suriye’de asayiş ve emniyet-i dâhiliyeyi te’min” idi. Bu doğrultuda, Osmanlı modern devletinin İttihatçı dünya görüşü doğrultusunda yeniden inşa edilmesi için büyük çaba sarf etti. Bu sayede Suriye halkları üzerinde devletin doğrudan kontrolü güçlenecek, İngiltere ve Fransa gibi devletlerin nüfuzu zayıflayacak ve Osmanlı imajı düzeltilecekti. M. Talha Çiçek’in Osmanlı, İngiliz, Fransız, Alman, Avusturya ve Arap kaynaklarından hareketle hazırladığı elinizdeki çalışma, Cemal Paşa’nın Suriye’deki bütün faaliyetlerini ele alırken, bir imparatorluğun alacakaranlığında neler yapmış olduğunu da ortaya sermiş oluyor.
“Cemal Paşa Suriye’de: Birinci Dünya Savaşı Yılları”, soluk soluğa okunacak bir başucu eseri.
