Bilindiği gibi ceza yargılaması, soruşturma ve kovuşturma olmak üzere iki evreden oluşmaktadır.
Soruşturma evresinde, suç teşkil eden eylemin kim tarafından, ne zaman, nerede ve ne şekilde gerçekleştiğinin tespiti amacıyla çeşitli araştırma ve incelemeler vasıtasıyla deliller toplanır. İşte delillerin toplanması için bir takım masrafların yapılması kaçınılmazdır. Bu evrede yapılan harcamalar Cumhuriyet savcısının denetimi ve gözetimi altında yapılır.
Kamu davasına ait iddianamenin kabulü ile birlikte başlayan kovuşturma evresinde ise iddianamede belirtilen kişi ve eylem hakkında hüküm verilebilmesi için yapılan yargılama kapsamında da zorunlu olarak bir takım masraflar yapılır. Bu evrede ise masraflar mahkeme hâkiminin denetimi ve gözetimi altında yapılır.
Hukuk davalarının aksine ceza davalarında yapılması zorunlu harcamalar karşılığında (şüpheli, sanık, müşteki veya katılan gibi) taraflardan herhangi bir para talep edilmez. Cumhuriyet savcısı veya mahkeme hâkimi tarafından (maddi gerçeğin ortaya çıkarılması amacıyla) re’sen yapılmasına karar vermiş olduğu usulü işlemlere ait masraflar Maliye Hazinesi (Devlet) tarafından karşılanır.
Bu şekilde Devlet tarafından karşılanan ve yargılama gideri olarak tanımlanan bu masraflar, ceza yargılaması sonucunda haksız çıkan tarafa yüklenir. Sanık hakkında beraat kararı verilmesi halinde ise (sanığın bizzat kendisinin sebep olduğu harcamalar dışında kalan) harcamalar Maliye Hazinesi üzerinde bırakılır.
Yukarıda açıklanan hususlar ışığında; ceza yargılaması sonucunda verilen hükmün, ayrılmaz bir parçasını oluşturan ve bazı hallerde kişisel hak özelliği de taşıyan yargılama giderleri, yargı içtihatları dikkate alınmak suretiyle incelemeye çalışılmıştır.
Üç başlık altında yapılan incelemede; ilk önce genel olarak yargılama giderlerinin kapsamı, yargılama giderlerinden sorumluluk ve yargılama giderlerine hükmedilmesi incelenmiştir.
Daha sonra yargılama giderlerinden sayılan zorunlu müdafi veya vekil ücretleri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre ödenmesi gereken vekâlet ücreti ile ilgili olarak açıklamalarda bulunulmuştur.
Son olarak, 5271 sayılı CMK’nın 250, 251 ve 252 maddelerinde hükme bağlanan seri muhakeme usulü ve basit yargılama usulünde yargılama giderleri inceleme konusu yapılmıştır.
