İğne gibi geçtim gerçi dünyanın varından yoğundan
Henüz zülüf teliyle dünya bağı gelir ardımdan
FUZÛLÎ
Hayatı hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Asıl adının Mehmed, babasının adının Su¨leyman oldugˆu bilinmektedir. Bagˆda^di^ adıyla tanındıgˆı ic¸in onun Bagˆdat dogˆumlu oldugˆunu so¨yleyenler varsa da Bagˆdat dıs¸ında bir yerde dogˆmus¸ olması daha akla yatkındır. Dogˆum tarihi de kesin olarak bilinmemektedir. 1480 veya daha sonraki yıllarda dogˆdugˆu tahmin edilmektedir. Irak-ı Arab denilen bo¨lgede yas¸ayan Bayat Tu¨rkmenlerindendir. S¸airin tahsili hakkında verilen bilgilere de fazla gu¨venilemez. Arapc¸a ve Farsc¸a’yı c¸ok iyi derecede o¨gˆrenmis¸tir. O¨te yandan, devrinde gec¸erli ilimlere va^kıf oldugˆu anlas¸ılmaktadır. S¸iirde Habi^bi^ adlı Azeri^ s¸airin etkisi altında kalan Fuzu^li^, s¸airligˆinin ilk yıllarında Safevi^lerin Bagˆdat Valisi I·bra^hi^m Ha^n’ı o¨vmu¨s¸tu¨r. 1534 yılında Bagˆdat’ın Osmanlı yo¨netimine gec¸mesinden sonra Kanuni^’yi, sadrazamı ve bazı devlet bu¨yu¨klerini o¨ven s¸iirler yazarak ha^mi edinmeye c¸alıs¸mıs¸tır. Kanuni^’nin emriyle vakıf maas¸ına bagˆlanan s¸air, kendisine daimi^ bir ha^mi bulamamıs¸tır. Hayatını Kerbela, Hille, Necef ve Bagˆdat’ta gec¸iren Fuzu^li^ 1556 yılında Bagˆdat ve civarında bas¸go¨steren veba salgını sırasında vefat etmis¸tir.
Fuzu^li^’nin S¸ii^ligˆi, Su¨nni^ligˆi, Huru^fi^ligˆi hakkındaki tartıs¸malardan bir sonuc¸ c¸ıkarmak zordur. Onun bu mezheplere es¸it mesafede duran, a^lim, samimi, su^fi^mes¸rep bir s¸air oldugˆunu so¨ylemek mu¨mku¨ndu¨r. S¸iirde onu ulas¸tıgˆı yu¨ksek maka^ma getiren s¸ey cos¸kusu, samimiligˆi, dildeki sadeligˆi ve ifade gu¨cu¨du¨r. U¨c¸ dilde s¸iir yazabilen Fuzu^li^ henu¨z hayattayken genis¸ bir cogˆrafyada tanınır hale gelmis¸tir. S¸iirlerinde Osmanlı Tu¨rkc¸esi ile Azeri^ Tu¨rkc¸esi harmanlanmıs¸tır. Fuzu^li^ kasi^delerinde s¸iir sanatlarını ustalıkla uygulayan, tumturaklı ifadelere sahip bir s¸airdir. Gazellerinde de lirik, a^lim bir s¸air olarak kars¸ımıza c¸ıkar. Meca^zi^ as¸k ile ila^hi^ as¸kı s¸iirlerinde bas¸arıyla kullanmıs¸tır.
Fuzu^li^’nin Bas¸lıca Eserleri:
Tu¨rkc¸e eserleri: Di^va^n, Leyla^ vu¨ Mecnu^n mesnevi^si; Beng u¨ Ba^de [Afyon ile S¸arap, 440 beyit]; Hadi^s-i Erbai^n [Kırk Hadis] c¸evirisi; Hadi^katu¨’s-su¨eda^ [Kutlular Bahc¸esi]. Farsc¸a eserleri: Di^va^n, Heft Ca^m [Yedi Kadeh] adlı sa^ki^name, Eni^su¨’l-kalb [Kalbin Dostu] adlı kasi^de, Rind u¨ Za^hid, Sıhhat u Maraz [Hu¨sn u¨ As¸k]. Arapc¸a eserleri: Di^va^n, Matla’u’l-i’tika^d [I^tika^dın Dogˆus¸ Yeri].
