Bu çalışmamızda, genel olarak İslâm dünyasının sorunları üzerinde durduk ve bunlara ilişkin çözüm önerilerimizi açıklamaya çalıştık. İslâm dünyası, gerçekten büyük sorunlarla karşı karşıyadır. Müslümanlar olarak bizler de bunlara çözüm bulmak zorundayız. İslâm dünyasının sorunları oldukça gerilere gider. İslâm medeniyeti, 13. yüzyıldan itibaren bir gerileme süreci içine girmiş ve bu süreç, günümüze kadar devam etmiştir. Günümüz dünyasında İslâm ülkelerinin çoğu, ne yazık ki, az gelişmiş ülkeler grubu içinde yer almaktadır. İslâm ülkeleri, neden geri kaldı? 8.-12. yüzyıllarda büyük bir medeniyet kuran Müslümanlar neden gerilediler? Kuşkusuz, bu soruların cevabı oldukça zor ve kapsamlıdır. Bunlar, büyük bir ciddiyetle araştırılması gereken konulardır. Biz bu çalışmamızda, kısmen de olsa bu konulara değinmeye çalıştık. Bizim temel tezimiz şöyledir: Müslümanlar, başta bilim olmak üzere, felsefe, sanat, teknoloji, eğitim, ekonomi vb. değerlere gereken önemi vermedikleri için geri kaldılar. Ayrıca, akılcı düşünceden de çok uzaklaştılar. Bu değerlerden uzaklaşınca, İslâm toplumlarında bağnazlık ortaya çıktı ve bu durum, birçok alanda ilerlemeyi engelledi. Sonunda, İslâm ülkelerinin büyük bir bölümü bağımsızlıklarını kaybettiler ve Batı ülkelerinin sömürgesi durumuna düştüler. Sadece Türkiye ve İran gibi birkaç ülke, bu acı duruma düşmekten kendilerini kurtarabilmişlerdir. Müslümanların kurtuluşu, bize göre, ancak şu iki hususa dikkat etmekle mümkün olabilecektir:
1. İslâmı doğru anlamak.
2. Akıl ve bilimin yolundan ayrılmamak.
İslâm, bilim ve akıl; bu üç değer, Müslümanları yükseltecek olan temel esaslardır. Bunların ışığından yararlandığımız sürece yolumuzu hiçbir zaman kaybetmeyiz.
Abdullah Aydemir
