Fenomenoloji, 20. yüzyılın es¸igˆine dek uzanan bir gelenegˆe dogˆru geriye gider. 1900 yılında, Freud’un Rüya Yorumu adlı eseriyle es¸zamanlı olarak, Husserl’in Mantık Aras¸tırmaları adlı eserinin ilk cildi çıktı. O zamanlar felsefi açıdan, yeni-Kantçılık Alman üniversitelerinde söz sahibiydi. 19. yüzyılın psikolojisi, Herbart ve Wundt ile birlikte her yerde hazır ve nazırdı, ama çok öncesinde Brentano ve Dilthey, yeni yolların pes¸indeydi. Frege, Russell ve Whitehead matematiksel açıdan desteklenmis¸ formel bir mantıgˆı ortaya koydu. James ve Bergson, empirist bir tarzda sırf tecrübe verilerine dayanmayan bir tecrübe düs¸üncesi için çabaladı. Viyana, Göttingen, Jena, Münih, Marburg ve Freiburg’ta olus¸an birçok temas, öncelikle Üçüncü Reich’in enkazı altında kayboldu; kısmen Batılı ülkelere dogˆru, Leuven’de Husserl Ars¸ivi, Paris entelektüel ortamı veya New York New School’a dogˆru kaydı; Almanya’da ise I·kinci Dünya Savas¸ından sonra ilkin yavas¸ yavas¸ yine canlandılar. Almanya’da Edmund Husserl, Martin Heidegger, Max Scheler ve belirli bir mesafeyle Helmuth Plessner ses verdi. Fransa’da ise Jean-Paul Sartre, Maurice Merleau-Ponty, Emmanuel Levinas, Paul Ricoeur ve Jacques Derrida’ya kadar uzandı. I·spanya’da Ortega y Gasset, fenomenolojinin alımlanmasına katkıda bulundu. Fenomenolojinin ABD’ye alınması için her s¸eyden önce Alfred Schütz ve Aron Gurwitsch ve de Hannah Arendt, Hans Jonas gibi mültecilerin s¸ekillendirdigˆi New School’un bilimsel ortamı göz kulak oldu. Buna ek olarak Moskova’dan Gustav Spet, Krakow’dan Roman Ingarden ve Prag’dan Jan Patocka geldi ve Batı’daki yeni düs¸ünsel serveti yayan Dogˆu Avrupalı mültecilerin büyük bir sayısı unutulmamalıdır. Dünya çapındaki yayılma, sadece Avrupa’nın dogˆusuna ve güneyine degˆil, aynı zamanda Kuzey ve Güney Amerika’ya, etkisi büyümeye devam edecek Dogˆu Asya kültür bölgesine ulas¸tı. Fakat bundan sonra ne gelir ve günümüzde ne beklenebilir?
Bernhard Waldenfels
