Hicret: Din ü Devlet: Osmanlı Göç Politikası 1856 - 1908

“1856-1908 arası ‘di^n u¨ devlet’ kaygısı ‘muhacir’ politikasını belirlerken; 1912- 1923 arası ‘mu¨lk u¨ millet’ kaygısı ‘mu¨lteci’ politikasını; 1923-1998 arası ‘millet ve devlet’ kaygısı ‘go¨c¸men’ politikasını ve 2011 sonrası ‘mu¨lk ve din’ kaygısı ise ‘sıgˆınmacı’ politikasını belirledi.”

1856-1908 arası go¨c¸en Tu¨rk, Tatar, C¸erkes, Nogay, Bos¸nak, Gu¨rcu¨ ve Girit mu¨slu¨manlarına yo¨nelik Osmanlı politikasını ele alan Hicret, Di^n u¨ Devlet, go¨c¸ yo¨netiminin, bu u¨lkede devletin modernles¸me su¨recinin kilit bir parc¸ası oldugˆunu go¨steriyor. Kırım, Kafkasya ve Balkanlar’dan gelen go¨c¸ler; Mu¨slu¨manların I·sla^mın ha^kimiyetindeki topraklara sıgˆınmasını anlatan “hicret” kavramının c¸erc¸evesi ic¸inde, bir yandan da go¨c¸menlerin etnik “cinslerine” go¨re kaydedildigˆi bir rejime evriliyor. Do¨nemin go¨c¸ rejiminin, bos¸ arazileri muhacirlerle “s¸enlendirmekten” o¨te, muhacirleri, kendi u¨retim olanaklarını gelis¸tirmeye sevk eden iktisadi bir boyutu var. Mu¨slu¨man nu¨fusu artırma o¨nceligˆiyle ve dogˆrudan dogˆruya bununla bagˆlantılı askeri^ boyutu var. Batı’yla ve Rusya’yla ilis¸kiler u¨zerinden, o¨nemli bir uluslararası siyaset boyutu var.

Fuat Du¨ndar, modern Tu¨rkiye’nin olus¸umunda nu¨fus siyasetinin belirleyici o¨nemini go¨steren incelemeler zincirine bu kitapla degˆerli bir halka daha ekliyor.