“Kamu ve Özel Sağlık İşletmelerinde Satınalma, Tedarik Zinciri, Lojistik, Stok, Depo ve Taşınır Yönetimi” kitabı gerek kamu gerekse özel sektör sağlık profesyonellerinin sağlık işletmelerini yönetirken ellerinden düşürmeyecekleri bir rehber niteliğinde hazırlanmıştır. Sağlık sektörü ile ilgili yayımlanmış birçok kaynak kitap, ulusal ve uluslararası makale, analiz ve araştırmaları bulunan 10 yıla yakın Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı yapan ve halen Kamu İhale Kurulu üyesi olarak görev yapmakta olan Mehmet Atasever tarafından yazılan çalışmada, A’dan Z’ye satınalma, tedarik, lojistik, stok, depo ve taşınır yönetimi işlemleri güncel mevzuata ve pratik işleyişe göre yirmi ayrı başlıkta anlatılmıştır. Ayrıca kitabın son bölümünde yetmiş beş adet güncel Kamu İhale Kurulu kararlarına da yer verilerek konunun daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir.Kamu ve Özel Sağlık İşletmelerinde Satınalma, Tedarik Zinciri, Lojistik, Stok, Depo ve Taşınır Yönetimi” kitabı gerek kamu gerekse özel sektör sağlık profesyonellerinin sağlık işletmelerini yönetirken ellerinden düşürmeyecekleri bir rehber niteliğinde hazırlanmıştır. Sağlık sektörü ile ilgili yayımlanmış birçok kaynak kitap, ulusal ve uluslararası makale, analiz ve araştırmaları bulunan 10 yıla yakın Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı yapan ve halen Kamu İhale Kurulu üyesi olarak görev yapmakta olan Mehmet Atasever tarafından yazılan çalışmada, A’dan Z’ye satınalma, tedarik, lojistik, stok, depo ve taşınır yönetimi işlemleri güncel mevzuata ve pratik işleyişe göre yirmi ayrı başlıkta anlatılmıştır. Ayrıca kitabın son bölümünde yetmiş beş adet güncel Kamu İhale Kurulu kararlarına da yer verilerek konunun daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir.
Güncel Satınalma Mevzuatı ve İşleyişe Göre
KAMU VE ÖZEL SAĞLIK İŞLETMELERİNDE SATINALMA, TEDARİK ZİNCİRİ, LOJİSTİK, STOK, DEPO VE TAŞINIR YÖNETİMİ Yazar Mehmet ATASEVER Güncel Satınalma Mevzuatı ve İşleyişe Göre KAMU VE ÖZEL SAĞLIK İŞLETMELERİNDE SATINALMA, TEDARİK ZİNCİRİ, LOJİSTİK, STOK, DEPO VE TAŞINIR YÖNETİMİ 2019 Copyright Bu kitabın tüm hakları yazar Mehmet Atasever’e aittir. Hangi amaçla olursa olsun, kitabın tamamının veya bir kısmının Mehmet ATASEVER’in yazılı izni olmadan kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayımlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır. ISBN: 978-605-81384-3-8 Redaksiyon Âdem KOTAN Dizgi Tasarım Hüseyin ILGIN - +90 544 407 11 99 Baskı Göktuğ Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. İstanbul Caddesi Sedef Sokak No: 1 İskitler / ANKARA Matbaa Sertifika No: 33830 Tel: +90 530 944 50 06 e-posta: goktugofset@gmail.com iii
MEHMET ATASEVER
Eğitim hayatına doğum yeri olan Erzurum’da başlayıp, yüksek lisans eğitimini; Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı Üretim Yönetim ve Pazarlama Bilim Dalında tamamladı. Doktora eğitimine ise Muhasebe ve Finansman Bilim Dalında devam etmektedir. 1994 yılında Atatürk Üniversitesi Araştırma Hastanesinde memuriyet hayatına başladı. 1998-2002 yılları arasında Türkiye Vakıflar Bankasında Mali Analist, 2002-2004 yılları arasında da Atatürk Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak görev yaptı. 2005 Yılında Sağlık Bakanlığı İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı’na atandı. 2006-2015 yılları arasında Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı görevinde bulundu. 2015 yılında Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Başkan Yardımcılığı görevini yürüttü. 2016 yılında Sağlık Bakanlığı Bakanlık Müşavirliğine atandı. 26 Nisan 2016 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Kamu İhale Kurulu Üyeliğine getirilen Atasever, bu görevine devam etmektedir. Sağlık ekonomisi, yönetimi ve finansmanı hususunda bilimsel çalışmaları olan ve bu alanda ulusal ve uluslararası birçok organizasyonda görev yapan Atasever’in; _ Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi, _ Türkiye İlaç Sektörü Analizi, _ Türkiye’de Ağız-Diş Sağlığı ve Dental Görüntüleme Hizmetleri, _ Türkiye Tıbbi Cihaz Sektör Analizi, _ Sağlık Almanak 2003-2017, _ Döner Sermaye Sağlık İşletmeleri: Tespit ve Öneriler, _ Türkiye Sağlık Hizmet Alımları Rehberi, _ Sağlık İşletmelerinde Tıbbi Laboratuvar Hizmet Alımları, _ Türkiye Sağlık Sistemi Değerlendirme Raporu (2003- 2018 Dönemi), _ Şehir Hastaneleri Araştırması başta olmak üzere sağlık sektörü ile ilgili yayımlanmış birçok kaynak kitap, ulusal ve uluslararası makale, analiz ve araştırmaları bulunmaktadır. Yazarın ayrıca Türkiye sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sağlık harcamalarının analizinin yapıldığı kitabın İngilizce tercümesi “Financing of Health Care and Analysis of Health Expentidures in Turkey Between 2002 and 2013” adıyla ve Türkiye İlaç Sektör analizinin yapıldığı kitabın İngilizce tercümesi “Analysis Of Turkish Pharmaceutical Sector” adıyla yayınlandı. Evli ve dört çocuk babasıdır. Kendisine ait www.mehmetatasever.org adresli kişisel internet sitesi bulunmaktadır. v
ÖNSÖZ
Türkiye’de 2003 yılından itibaren uygulamaya konan “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile birlikte sağlık sektöründe hizmetleri daha verimli, etkili ve kaliteli sunabilmek için gösterilen gayretler artırılmıştır. 2017 yılı itibarıyla; Türkiye’de 140 milyar TL aşan bir büyüklüğe ulaşan sağlık sektörüne milli gelirinin %4,5’u kadar harcama yapılmaktadır. Bu rakamın 2018 yılında 170 Milyar TL’ye ulaşılabileceği tahmin edilmektedir. Bu harcamaların büyük bir kısmı doğrudan veya dolaylı olarak Sağlık Bakanlığı ve kamu üniversite hastanelerine bağlı kamu sağlık işletmelerinde oluşmaktadır. Türkiye’nin en büyük ciroya sahip işletmeleri arasında ilk sıralarda yer alan Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık işletmeleri için 2018 yılında kamu bütçesinden 75 Milyar TL civarında kaynak ayrılmışken, bu işletmeler için 2019 yılında öngörülen rakam 96 Milyar TL’yi aşmıştır (TÜİK, SB TBMM Bütçe 2019 Yılı Sunumu). Türkiye’de 2017 yılı itibarıyla 225 bin hasta yatağı 1.518 adet hastane bulunmaktadır. Sağlık hizmeti sunan işletmelere yıllık 719 milyon civarında hasta müracaatı olmuştur. Bu sağlık işletmelerinin 950 bin civarında çalışanı vardır (SB 2017 İstatistik Yıllığı). Sağlık sektörü tüm dünyada en büyük 10 sektörün içerisinde yar almaktadır. Birçok açıdan diğer sektörlere göre farklı bir yapısı olan sağlık sektöründe tedarik zincirinin kendisine has özellikleri bulunmaktadır. Hizmet sektörünün önemli bir aktörü olan sağlık sektörü yapısı gereği farklı birçok uzmanlığın bir arada yürütülmesi/yönetilmesi gereken bir alandır. Şöyle ki sağlık sektöründe bir taraftan ana hizmet olan tıbbi hizmetlerin sunumu ile beraber diğer birçok yardımcı hizmetinde uygun bir şekilde temin edilmesi gerekir. Sağlık sektöründe; tıbbi hizmetlerin yanı sıra yemekten, güvenliğe, satınalmadan stok yönetimine, insan kaynakları yönetiminden muhasebeye kadar, birçok farklı alan uzmanının organize bir şekilde çalıştırılması gerekir. Bu açıdan sağlık hizmet sunumunun yapıldığı sağlık işletmeleri oldukça karmaşık organizasyonlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Sağlık hizmeti sunan kurumların ihtiyaç duydukları mal ve hizmetin; doğru zamanda, doğru miktarda, uygun kalitede, uygun fiyata ve doğru kaynaktan sağlanması oldukça önemlidir. Bu işlemler; işletmenin devamını sağlayıp hizmetleri aksatmadan sürdürebilmesi bakımından da süreklilik arz etmektedir. Sağlık işletmelerinin finansal sürdürülebilirlik açısından hizmeti aksamadan sunabilmesi için, stok düzeyleri minimum düzeyde tutulmalı ve ileriye dönük olarak satınalma maliyetleri kontrol edilmelidir. Türkiye sağlık sektöründe satınalma ve tedarik zinciri yönetimini, işleyiş bakımından özel ve kamu olarak ana hatlarıyla iki türlü sınıflandırmak mümkündür. Özel sektör sağlık işletmeleri ihtiyaçlarını tamamen serbest piyasa şartlarına göre temin etmekte iken kamu sağlık işletmeleri birçok mevzuat sınırlaması ile karşı karşıyadır.
ÖNSÖZ
vi
Sağlık işletmelerinin en önemli fonksiyonlarından olan satınalma ve tedarik zinciri ile lojistik, stok, depo ve taşınır yönetimi işlemleri özel uzmanlık ve eğitim gerektiren işlemler arasındadır. Satınalma işlemlerinin yönetimi; mevzuat bilgisi, satınalma tecrübesi, işletmecilik yeteneğine dayalı analitik hareket kabiliyeti olan işletme, ekonomi, maliye gibi alanlarda eğitim almış personel ile yapılmalıdır. Sağlık işletmelerinin ihtiyaçları için gerek kamu sağlık işletmelerinin kamu ihale mevzuatı çerçevesinde yaptığı işlemlerde, gerekse özel sağlık işletmelerinin özel sektör dinamikleri ile yaptığı alımlarda; satınalma ve tedarik zinciri yönetimi süreci, ihtiyacın ortaya çıkması ile başlayan mal, yapım veya hizmetin teslim edilmesi ile yapılan değerlendirme veya planlamalar neticesi aynı ürün/hizmet veya farklı ürün/hizmetlerin temini için, yenilenen bir döngüdür. Bir başka deyişle işletmelerde satınalma ve tedarik zinciri yönetimi süreçleri, işletmenin kurulması ile başlayıp işletmenin ömrü boyunca farklı zaman, çeşit ve boyutlarda tekrarlanan işlemlerden oluşmaktadır. “Kamu ve Özel Sağlık İşletmelerinde Satınalma, Tedarik Zinciri, Lojistik, Stok, Depo ve Taşınır Yönetimi” kitabı ile sağlık işletmelerinde A’dan Z’ye ihtiyaç tespiti, bütün çeşit ve detaylarıyla satınalma işlemleri, şikâyet yolları, sözleşme yönetimi, kontrol teşkilatı ve muayene kabul işlemleri, tedarik, lojistik, stok, depo ve taşınır yönetimi işlemleri güncel mevzuata ve pratik işleyişe göre anlatılmıştır. Çalışmamız yirmi ayrı bölümden oluşmaktadır: 1. bölüm’de; “Tanım, Kavram ve Kapsam” başlığıyla; kavram ve tanımlar, sağlık işletmelerinde satınalma birimlerinin görevleri ve organizasyon yapıları, sağlık işletmelerinde satınalma ve tedarik zincirinin büyüklüğü, satınalma ve tedarik zincirinin özellikleri, satınalma işlemlerinin çeşitleri ve kanunlara göre yapılacak satınalma işlemleri detaylı olarak anlatıldı. 2. bölüm ’de “İhtiyacın Belirlenmesi ve Yaklaşık Maliyet İşlemleri” başlığıyla; ihtiyacın ortaya çıkması, tespiti veya bildirimi, temin edilecek yapım, mal veya hizmetin özelliklerinin belirlenmesi ve ön piyasa araştırması yapılması/yaklaşık maliyetin belirlenmesi anlatıldı. 3. bölüm’de “ İhtiyacın Temin Usulünün Tespiti” başlığıyla; ihale usulleri ve doğrudan temin süreci hakkında bilgi verildi. 4. bölüm’de “İhtiyacın Temininde Kullanılan Diğer Yöntemler” başlığıyla; elektronik kamu alımları platformu, elektronik eksiltme, çerçeve anlaşmalar, dinamik alım sistemi, birden fazla idarenin ortak ihtiyaçları için ihale yapılması, finansal kiralama, tasarım yarışmaları, bölgesel kalkınma, stratejik sektörlerin ve teknoloji transferine dayalı yerli üretimin geliştirilmesi anlatıldı. 5. bölüm ‘de “4734 Sayılı Kanunun 3. Maddesine Göre İstisna Kapsamında Yapılan Alımlar” başlığıyla; kanuna göre özel güvenlik işlemi gerektiren satınalma işlemleri, uluslararası anlaşmalar gereği sağlanan dış finansmanla yapılacak satınalma işlemleri, istisna alımlar kapsamında yapılacak satınalma işlemleri, ar-ge ihtiyaçlarının karşılanması ve mezkûr kanun’a göre yapılacak satınalma işlemleri anlatıldı. 6. bölüm’de “Sağlık Market” başlığıyla; 4734 sayılı Kanun’un 3/e maddesine göre sağlık market uygulamaları kapsamında DMO’dan yapılacak satınalma işlemleri, sağlık market kapsamında tıbbi malzeme çerçeve anlaşması imzalayacak firmalardan istenenler, malzemeler için yapılacak olan elektronik ihalelerde uygulanacak usul ve esaslar, sağlık market uygulaması ile ilgili önerilere yer verildi. 7. bölüm ‘de “Sanayi İşbirliği Projeleri” başlığıyla; Sanayi İşbirliği Projeleri Mevzuatı, Projelere İlişkin Usul ve Esasların Çerçevesi ve STK Rehberi’ne yer verildi.
ÖNSÖZ
vii 8.bölüm’de “Diğer Kanunlara Göre Yapılan Alımlar” başlığıyla; 209 sayılı döner sermaye kanununa göre Sağlık Bakanlığı işletmelerinin satınalma işlemleri, kamu özel işbirliği kanunu kapsamında sağlık bakanlığının yatırım ihtiyaçların karşılanması, 2547 sayılı yükseköğretim kanunu çerçevesinde kamu üniversite sağlık işletmelerinin ihtiyaçların karşılanması, 1 ve 4 no’lu Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine göre Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurumlarının tıbbî ürün ve hizmetlerin üretiminin teşvik edilmesi ile ilgili yetkisi, 1 no’lu Cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre Sağlık Bakanlığı’nın serbest sağlık bölgesi kurması ile ilgili yetkisi, 5018 sayılı kanun’un geçici 19. maddesine göre Sağlık Bakanlığı’nın yerli üretimi geliştirme için 7 yıllık satınalma yapılabilmesi süreçleri anlatıldı. 9.bölüm’de “İhale Dokümanı Hazırlanması, Satınalma Komisyonu ve İlan İşlemleri” başlığıyla; temin ile ilgili gerekli şartname, sözleşme vb. dokümanların hazırlanması, işletme yetkilisinden ihale onayının alınması, ihale komisyonunun kurulması, ihale ilânı ve ihale dokümanının görülmesi anlatıldı. 10.bölüm’de “Tekliflerin Alınması, Değerlendirilmesi ve İhale Kararı” başlığıyla; tekliflerin alınması, tekliflerin değerlendirilmesi ve satınalma işleminin karara bağlanması ve bildirilmesi, ihale kararı süreçleri anlatıldı. 11.bölüm’de “Kamu İhalelerinde Şikâyet Mekanizması” başlığıyla; halelere yönelik başvuru yolları, şikâyet başvuruları ve inceleme ’ye dair bilgilere yer verildi. 12.bölüm’de “Sözleşme İşlemleri” başlığıyla; sözleşmelerin düzenlenmesi, uygulanması, kesin teminat işlemleri, sözleşmenin sona ermesi ve değişiklik, sözleşmenin devir edilmesi, sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi, sözleşmenin feshi anlatıldı. 13.bölüm’de “Teslim, Kontrol Teşkilatı ve Muayene Kabul İşlemleri” başlığıyla; satın alınan mal, hizmet veya yapım işinin teslimi, hizmet işleri kontrol teşkilatı işlemleri, hizmet işlerinin kabulü, muayene ve kabul komisyonları, muayene ve kabul işlemleri ve muayene kabul ile ilgili sorumluluklara yer verildi. 14.bölüm’de “Hak Ediş ve Ödeme İşlemleri” başlığıyla; hak ediş ödemeleri ve ödeme işlemleri anlatıldı. 15.bölüm’de “Yasaklar ve Sorumluluklar” başlığıyla; yasak fiil ve davranışlar, ihalelere katılmaktan yasaklama, ihale sözleşmelerinde sorumlulukları ve ihale işlemlerinde yöneticilerin sorumluluklarına yer verildi. 16.bölüm’de Sağlık İşletmelerinde Lojistik Yönetimi, 17.bölüm’de “Sağlık İşletmelerinde Stok Yönetimi”, 18. bölüm “Sağlık İşletmelerinde Depo Yönetimi”,19.bölüm “Sağlık İşletmelerinde Taşınır (Malzeme) Yönetimi” 20. ve son bölüm ‘de de “Sağlık Sektöründe Önemli İhale Kararları” detaylı şekilde anlatıldı. Son olarak bu çalışmamda katkılarından dolayı Sağlık Bakanlığı ve Kamu İhale Kurumunda çalışan değerli mesai arkadaşlarıma teşekkür ederim. Kitabın redaksiyonunu yapan ve tüm yayım sürecini yöneten Âdem Kotan’a özel olarak teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca böylesi çalışmaların ortaya çıkması için kendilerinden esirgemek zorunda kaldığım ilgi ve zamanlar karşısında anlayış ve sabır gösterdiklerinden dolayı sevgili eşim ve çocuklarıma destekleri için minnettarım. Gayret bizden başarı Allah’tandır. Mehmet ATASEVER
