Kur’an-ı Kerim, yalnızca Allah Teala’nın bütün insanlığa hitabı değil, aynı zamanda İslam kültür ve medeniyetinin de temel yapıtaşıdır. Müslümanlar ilahi vahyi anlamak ve ondan ilhamla bir dünya inşa etmek için erken dönemlerden itibaren yoğun çaba sarf etmiştir. Zamanla geniş bir coğrafyaya yayılan bu kolektif çaba ile çeşitli ilmî disiplinler ortaya çıkmıştır. Bizatihi dili itibariyle mucizevi bir metin olan Kur’an’ın anlaşılması meselesi ise hem Arapça lügat ve nahiv ilimlerinin hem de doğrudan Kur’an’a dair incelemelerin yapıldığı ilimlerin tesisini beraberinde getirmiştir. Esbâb-ı nüzûl, vücûh ve nezâir, münâsebâtü’l-âyât ve’s-süver, mecâzü’l-Kur’ân, müşkilü’l-Kur’ân, meâni’l-Kur’ân, i’râbü’l-Kur’ân, i’câzü’l-Kur’ân ve garîbü’l-Kur’ân gibi başlıklara ayrılan Kur’an ilimleri (ulûmu’l-Kur’ân) ile ilahi hitap muhtelif yönlerden kuşatılmaya çalışılmıştır.
Bu ilimlerden garîbü’l-Kur’ân, Kur’an’da az kullanılmasından dolayı anlamı yaygın olarak bilinmeyen ya da anlaşılması güç lafızların tefsirini konu alır. Garîbü’l-Kur’ân literatürünün önemli halkalarından biri, türün en geniş örneği olan Semîn el-Halebî’nin Umdetü’l-Huffâz fî Tefsîri Eşrafi’l-Elfâz isimli eseridir. Gençlik yıllarında Halep’ten Mısır’a göç edip Kahire’ye yerleşerek dönemin en ünlü âlimlerinden icazetler alan ve daha hocaları hayattayken ders vermeye başlayan Semîn el-Halebî, kalem oynattığı sahalarda zamanla otorite haline gelmiş bir isimdir. Semîn el-Halebî; dilbilgisi, belâgat, kıraat, tefsir, fıkıh ve fıkıh usulü gibi alanlarda kaynak niteliğinde eserler kaleme almış, ayrıca Memlûk yönetiminde önemli idari görevler üstlenmiştir.
Semîn el-Halebî, alfabetik olarak tertip ettiği Umdetü’l-Huffâz’da Kur’an lafızlarının kökenlerini, lügat ve tefsirî anlamlarını ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerin yanında çok geniş bir şiir, atasözü ve deyimler manzumesinden örneklerle açıklamıştır. Bunun yanında kıraat farklılıklarına işaret etmiş, yer yer fıkıh ve kelâm konularına girmiş, dilbilgisi tartışmalarına değinmiştir.
Ketebe Yayınları olarak, Semîn el-Halebî’nin büyük eseri Misalli Ansiklopedik Kur’an Sözlüğü’nün dört ciltlik ilk tercümesini okuruna sunmakla iftihar ediyoruz.
