Barthold’un ölümünün ardından ciddi bir değerlendirme yazısı kaleme alan Minorskiy’nin belirttiği gibi “Barthold okuması kolay olmayan, çevirmesi ise daha zor bir yazardır.” Bu sebeple yetkinliği olmayanlarca yapılacak tercümelerinin büyük eksiklikler taşıyacağı kaçınılmazdır.
“Orta Asya Tarihi Üzerine Dört Çalışma” başlığıyla Türkçeye İlhan Aslan tarafından kazandırılan elimizdeki eser, Barthold’un Rusça’dan V. Minorsky tarafından İngilizceye “Four Studies on the History of Central Asia” başlığıyla tercüme edilen, 1956 yılında Leiden/Brill baskısı esas alınarak hazırlanmıştır.
Elinizdeki bu çalışmanın adında, her ne kadar “Barthold’un mirasından dört monografi” seçilmiş olsa da “Türkistan’ın Kısa Bir Tarihi” ve “Yedisu Tarihi” başlıklı ancak iki monografi bulunmaktadır. Çeşitli nedenlerle İngilizce metinde “Ulug Beg” ve “Mir ‘Ali Shir” isimli çalışmaların ayrı bir cilt olarak yayımlanacağı belirtilmiş olduğu için bunlar elimizdeki eserde de yer almamıştır. “Türkistan’ın Kısa Bir Tarihi” başlığını taşıyan birinci monografi, 1920-21’de Taşkent’te verdiği derslerin özetidir. Bu monografinin daha sonra İstanbul'da verdiği derslerden ve ardından Taşkent'te Türk ve Moğol uluslarının tarihi hakkında verdiği altı dersten farklı olduğunu belirtmeliyiz. Üçü bir arada değerlendirildiğinde birbirini tamamlayan çok kıymetli bir Türkistan tarihi birikimine sahip olabilmekteyiz. Çalışma, Minorsky’nin Barthold ve çalışmaları hakkında ufuk açıcı değerlendirmelerini içeren önsöz sunumuyla daha değerli hale gelmektedir. Yedisu tarihine hasredilen diğer monografisi Türkistan’ı Batı Sibirya yönüyle tamamlayan Issık Göl ve Balkaş Gölü havzasının tarihini kapsar. Eserin bu haliyle, Genel Türk Tarihi ve Türk dünyası çalışmaları için çok kıymetli katkılar yapacağı aşikârdır.
Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu
