Patent Hukukunda Kullanmama Nedeniyle Zorunlu Lisans

Patent sahibine tanınan hakkın, patent sisteminin kabul edilmesindeki amaçlara uygun kullanılması beklenir. Ancak hak sahibi kendisine tanınan hakkı kötüye kullanabilir. Patent sahibinin kendisine tanınan hakkı kötüye kullanması ise patent sisteminden beklenen amaçların gerçekleşmesine engel olabilir. Bu nedenle devletler, bir yandan patent sahiplerine inhisari haklar tanırken, diğer yandan söz konusu hakkın patent sistemiyle ulaşılmak istenen amaçlara engel oluşturmasını önlemeye yönelik düzenlemeler öngörmektedir. Söz konusu hukuki düzenlemelerden biri, zorunlu lisanstır.
Zorunlu lisans; belirli şartların gerçekleşmesi üzerine bir kamu otoritesinin kararıyla, üçüncü bir kişinin patent üzerinde lisans hakkına sahip olmasıdır. Lisans alan, zorunlu lisans kararı sayesinde buluşu ticari olarak değerlendirmesine rağmen, patent sahibinin tecavüz iddiasıyla karşılaşmaz. Bu sayede lisans alan, buluşu toplumun ihtiyacı doğrultusunda kullanabilmektedir. Sonuç olarak zorunlu lisans, patent hakkı tanınması yoluyla teknolojinin gelişmesini sağlama düşüncesinin kobra etkisine neden olmasını engellemek ve buluştan toplumun yararlanmasını sağlamak için kabul edilmiş hukuki bir çözüm yolu, hakkın özüne yönelik bir sınırlandırmadır. Zorunlu lisansın varlığı, buluşların kullanılmasında, rekabet ortamının iyileştirilmesinde ve teknoloji transferlerinin gerçekleştirilmesinde yapıcı bir role sahiptir.

Patent hukukunda kullanmama nedeniyle zorunlu lisansı konu edinen bu çalışma, üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, zorunlu lisansa ilişkin genel esaslar ve hukuki düzenlemeler incelenmektedir. Bu kapsamda, zorunlu lisansın tanımına, unsurlarına, işlevlerine ve hukuki niteliğine değinilmektedir. Ayrıca zorunlu lisansa ilişkin uluslararası anlaşmalar ile Türk hukukundaki düzenlemeler değerlendirilmektedir. İkinci bölümde, bir zorunlu lisans nedeni olarak patentin kullanılmaması konusu incelenmektedir. Bu bağlamda, hak sahibinin patenti kullanma yükümlülüğünün ve kullanma olarak kabul edilen işlemlerin üzerinde durulmaktadır. Özellikle, ithalat işleminin bir kullanma şekli olarak kabul edilip edilmediği, ulusal ve uluslararası düzenlemeler ile yargı kararları dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Son bölümde ise kullanmama nedenine bağlı olarak zorunlu lisansa karar verilmesi süreci incelenmektedir.