"Hilmi Ziya Ülken (1901-1974), Yakup Kadri Karaosmanoğlu’ndan sonra, Kemal Tahir’den önce, imparatorluğun yıkılışından başlayıp yeni Türkiye’nin kuruluşuna kadar uzanan büyük bir yorum bileşiği olan ’İnsan Meddücezri’ dizisini 1939 yılında kaleme almaya başlar.
Posta Yolu adlı romanı İnsan Meddücezri Dizisi’nin üçüncü kitabıdır. İlki Bağbozumu ve ikincisi Yarım Adam’dır. Bağbozumu o yıllarda yayımlanmadığı gibi henüz taslağı da bulunamamıştır.
Dizinin yayımlanan ilk kitabı olan Yarım Adam mütarekenin ilk aylarında geçer. Okur daha ilk sayfalarda henüz Anadolu hareketinin başlamadığı karanlık bir tedirginliğin içinde bulur kendini.
Posta Yolu’nda artık İstanbul-Anadolu ilişkisi başlamış; fakat eski İttihatçıların hepsi yerlerini tam alamamışlardır.
İnsan Meddücezri, İmparatorluğun II. Meşrutiyet döneminden başlayarak yıkılışına giden gelgite koşut olarak devletimizin kurtuluş yollarını arayan bütün önerilerin de gelgitini vermeyi amaçlamış büyük bir bileşimdir. İki?cildin altı yüz sayfasında yalnızca Mütarekenin ilk aylarını ve iflâs etmiş İttihatçılığın nedenlerini açıklayan roman, Anadolu İhtilâlinin perde arkasında, Mustafa Kemal cephesinin oluşumuna, zaferin sonuçlarına, yeni devletin özelliklerine, Cumhuriyet devrimine, Atatürk dönemine... uzanamadan eksik bir panoramanın yarım çalışması görünümündedir. Tek tek okunuşları büyük haz veren bu iki güçlü roman, bize eşlerinin aranışını da birlikte getirmektedir. Bir toplumbilimci yönteminin geniş kapsamıyla ele alınmış bu zaman dilimi, onu yaşayan kişilerin psikolojik bunalımlarını hiç ihmal etmeden tam bir nesnellikle işlenmektedir. Romancı Hilmi Ziya Ülken’in anısı önünde saygıyla eğilmemiz gerek. Eğiliyorum.“
Rauf Mutluay'ın “Hilmi Ziya Ülken’in Roman Dünyası ‘İnsan Meddücezri‘“ yazısından derlenmiştir.
