1869-1876 yılları arasında kitaplar halinde yürürlüğe giren Mecellei Ahkâm-ı Adliye (Mecelle) 16 kitap ve 1851 maddeden oluşmaktadır. Ağırlıklı olarak borçlar hukuku olmak üzere, kısmen eşya ve yargılama hukuklarını kanunlaştırmıştır. Geçmişte görülen bazı kanunlaştırma teşebbüsleri olmakla birlikte, ilk defa yerli ve milli bir perspektiften ortaya konmuş, İslâm hukuku kaynaklı bir kanun kodu olduğunu ifade etmek gerekir.
1926 tarihli Medeni Kanun kabulüne kadar yürürlükte kalmış ve üzerine pek çok şerh, araştırma ve ilmi çalışmalar yapılmış olduğunu görürüz. Farklı dillerde tercüme ve şerhleri de yapılmakla uluslararası hukuk dünyasının bir değeri haline geldiği söylenebilir. Zaman içerisinde bazı tadil çalışmalarının oluşu hukukta var olan süreklilik içerisindeki dinamizmin bir sonucudur. Söz konusu tarihten sonra da Osmanlı hâkimiyetinden çıkmış olmakla birlikte eski Osmanlı toprakları üzerinde kurulmuş bulunan bazı devletlerde uzun süre yürürlük ve bilgi kaynağı olmaya devam etmiştir. Mecelle’nin alâmet-i fârikalarından birisi de hukukun genel kuralları bağlamında zikredilmeye değer ilk yüz maddesidir. Doğrudan mahkemelerde uygulama kabiliyeti olmamakla birlikte uygulayıcı ve yorumculara hukuki bakış açısı kazandıran, döneminde ve belki bugün de kendisine bu yönde farklılık kazandırmış bir özelliğidir. Mecelle daha sayamadığımız birçok özelliği ile yeni birçok araştırma ve çalışmaya elbette konu olacaktır.
