Tahsilu Nezairi’l-Kur’an’ı Bağlamında Hakim Tirmizi’de Vücuh ve Nezair

Tefsir Tarihi’nde, Kur’an’ı “anlama” gayretleri çerçevesinde ortaya konulan ve bize kadar ulaşan ilk telifler arasında vücûh ve nezâir türü eserlerin önemli bir yeri vardır. Bu meyanda kaleme alınmış Hakîm Tirmizî’nin Tahsîlu Nezâiri’l-Kur’an’ı ise kendine özgü içeriğiyle bu seri içerisinde dikkat çeken özel bir konuma sahiptir. Bu durum, Hakîm’in furûk taraftarlığı ve işârî/bâtınî yorum anlayışı çerçevesinde konuya getirdiği yeni yaklaşım tarzının özgünlüğünden kaynaklanmaktadır. Ne var ki bu bakış açısı Kur’an’ı “anlama”ya katkı sağlamasının yanı sıra belli düzeyde anlam kaymalarına yol açacak açılımlara da zemin hazırlamıştır.

Dolayısıyla bu çalışmada, Hakîm öncesi döneme ait konuyla ilgili eserlerle yapılan karşılaştırmalardan elde edilen veriler, yaşadığı dönemin siyasal-kültürel hatta ekonomik yapısı göz önünde bulundurularak değerlendirilmeye tabi tutulmuş, sonraki dönemi oldukça etkileyen Hakîm’in kendine özgü yaklaşımları çözümlenmeye çalışılmıştır.

Bu eserde, kültürel değeri teslim edilmekle birlikte, Kur’an’ı doğru anlama konusunda sorunları ve çelişkileri içinde barındıran Hakim’in yaklaşımları, bilimsel bir bakış açısıyla değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kendisinden sonraki süreci belli oranda etkilediği bilinen bir esere ilişkin yapılan böylesi bir çalışmanın, Kur’an’ı anlama çabasına bir nebze de olsa katkı sağlayacağı umulmaktadır.