Deylemistan, İran’ın bugünkü Gilan ve Mazenderan eyaletlerinin tarihi adıdır. Hazar denizinin güneyi ile Elburuz dağlarının kuzeyinde kalan bölgedir. Bu eyaletlerde yaşayan halklar (Gilanlar, Amollar, Taberiler), Aryani halklardan çok önce bu bölgeye yerleşmişlerdi. Dilleri Aryani dillerden farklı idi. İpek Yolu’nun üzerinde bulunan bu bölgenin halkları, özgürlüğüne düşkün halklardı.
Deylemistan; kuzeyde Hazar denizi, güneyde aşılması zor olan Elburuz dağları ile korunan, zengin tarım topraklarına sahip bir bölgedir. O nedenle tarih boyunca birçok uygarlığın göz diktiği bölge olup, bir-çok kere saldırıya uğradı.
Bölge, Sasani İmparatorluğu döneminde bir yan-dan kendi yerli kralları, bir yandan da Sasanilerin görevlendirdikleri prensler tarafından yönetiliyordu.
651 yılında Arap İslam Orduları, Sasani İmparatorluğu’nu yıkıp, bütün İran’ı işgal ettiği halde, Deylemistan bölgesine giremedi. Deylemistan halkları, işgalci Araplara karşı çok zorlu savaşlar verdiler.
Deylemistan’ı ilginç kılan, bu direnişleri ve kahramanlıkları değildir. Deylemistan’ı ilginç kılan; yüzlerce yıl önce kendi krallarını çoğu kez seçimle başa getirmiş olmaları ve Devrimci bir devletin burada kurulmuş olmasıdır. Bu devlet, tarihte ilk kez toprak sorununu köylülerden yana çözmüş ve köleliğin hâkim olduğu bir çağda, köleliği yasaklamıştır. Abbasilerin ve doğu komşuları Samanoğulları’nın defalarca saldırılarına rağmen, tarihin bu ilk devrimci devleti 60 yılı aşkın bir süre ayakta kalabilmiştir. Egemen İslam tarihçileri, bu devrimi ve devrimcileri her ne kadar küfürle ansalar bile, biz onların küfürleri arasından süzerek çıkarmaya çalıştığımız Deylem Devrimini sizlere sunuyoruz.
Bölgenin önemli kentleri Astance, Eşrefiye, Lehican, Rudbar, Sovmesar, Tenkaban, Fevman, Langrud, Reşt, Bender Enzeli, Ramser ve Rudişar (Havsam) kentleridir.
Gilanlılar ayrıca Şahsever, Abbasabad, Ketalem, Saadetmehal, Heştarud, Emlaş, Hesen, Kiyade, Lecay, Komle, Eceragah kentlerinde de otururlar.
Gilan, Hazar denizinin güneyinde Akdeniz iklimine sahip bir bölgedir. Sıcak ve nemlidir. Birçok akarsuya sahiptir. Pirinç, tütün, pamuk, narenciye, çay ve yağlı tohumlar yetiştirilir. İpek ve İpek böceği tarım ve sanayi gelişmiştir. Ormanla kaplı bir bölge olduğu için, çok sayıda kereste fabrikaları vardır. Bölgenin Hazar sahilleri, büyük turistik tesislere sahiptir. İran’ın nüfusu en yoğun olan bölgesidir. %70 okuma-yazma oranıyla, İran’ın en okur-yazar bölgesidir.
Tabaristan; İran’ın kuzeyinde, Hazar denizi ile Elburuz dağları üzerinde yer alır. Batıda Deylemistan’la komşu olan bölgenin doğu sınırları, bugünkü Kümbed-i Kavus kentine dek uzanır ve Gürgan bölgesini de içine alırdı.
Tabaristan sınırları içinde kalan önemli kentler; Amul, Babul, Sari, Benderi Türkmen, Gürgan, Damgan, İmamşehr ve Kümbed-i Kavus kentleridir.
Hazar denizinin güney doğusunda kalan bu bölge, Akdeniz iklimine sahiptir. İslam öncesi İran’ın en kala-balık nüfusuna sahip bölge bu bölge idi.
