Türk Hukuku ve Mukayeseli HukuktaGeri Alım Hakkı

Geri alım hakkının ve bu hakkın kaynaklarından biri olan geri alım sözleşmesinin hukuki niteliği öğretide tartışmalı olduğundan birden fazla görüş ileri sürülmektedir. Çalışmada bu görüşlerden en fazla taraftar toplayan yenilik doğuran hak görüşü ve şarta bağlı satış görüşleri detaylı olarak inceleme konusu yapılmıştır. Bu bağlamda geri alım sözleşmesinin bağlı olduğu satış sözleşmesiyle olan ilişkisinin ne olduğuna cevap aranmıştır.

Geri alım hakkı, taşınmaz mülkiyetinin kısıtlamaları başlığı altında TMK m. 736'da düzenlenmiştir. Geri alım sözleşmesi de taşınmaz satışı ve satış ilişkisi doğuran haklar başlığı altında TBK m. 237 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Görüldüğü üzere gerek Türk Medeni Kanunu'nda gerek Türk Borçlar Kanunu'nda kurumun düzenleniş şekli ve düzenlendiği yer söz konusu hakkın taşınmazlara özgü bir hak olduğu izlenimini bırakmaktadır. Oysa gerçekte geri alım hakkının taşınırlar ve haklar üzerinde de kurulması mümkündür. Çalışmada nelerin geri alım hakkına konu edilebileceği ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Gerek yapısı ve amaçları gerekse niteliği bakımından geri alım hakkı birçok kurumla benzerlik göstermektedir. Özellikle teminat amacıyla geri alım sözleşmesiyle inançlı işlem arasında büyük benzerlik olduğundan, çalışmada bu iki kurum detaylı olarak incelenmiştir. Ayrıca geri alım hakkının amaçlarının ne olduğuna cevap aranmış, geri alım hakkının çağdaş amaçlarının neler olduğu üzerinde durulmuştur.

TBK m. 239'de geri alım hakkının üçüncü kişiye devri ve miras yoluyla geçişine ilişkin eski Borçlar Kanunu'nda yer almayan hüküm, geri alım hakkının üçüncü kişilere devrinin mümkün olup olmadığı konusunda öğretideki tartışmalara son vermiş olsa da, hakkın üçüncü kişilere devir biçimi hakkında bir hüküm içermediği için, bu husustaki tartışmalar devam etmektedir. Çalışmanın devamında bu konu da incelenmiş, çözüme kavuşturmaya çalışılmıştır.

Çalışmaya farklı bir boyut kazandırmak adına, farklı hukuk sistemlerine eğilip, mukayeseli hukukta kurumun düzenleniş şekli ve Türk hukukunda tartışmalı olan yönlerinin bu hukuk sistemlerinde nasıl çözüldüğü hususunda ayrıntılı bilgi aktarılmıştır.