Türkiye’de Büyükşehir Belediye Modelinde Hizmet ve Gelir Paylaşımı Analizi: Ordu ve Trabzon Örneği

Dünyada hızla artan kentleşme hareketleri doğrultusunda şehirlerin aşırı nüfusu barındırmakta zorlanmasıyla hizmet alanları genişlemiş, yetki ve sorumluluklarıyla birlikte karşılaştıkları sorunlar gittikçe artmış ve yönetim modellerinde değişiklik yapılması kaçınılmaz olmuştur. Bu kapsamda büyük ölçekli şehirlerin yönetim sistemini daha işlevsel hale getirebilmek için metropoliten şehirlere özgü farklı yaklaşımlar geliştirilmiştir. Uluslararası deneyimler, herkese uyan tek bir metropoliten yönetim modeli olmadığını, oluşan yeni yaklaşımların farklı modeller ortaya çıkardığını göstermektedir. Büyük ölçekli şehirleri genelleştirmek yerine her bir şehri, kendi ayırt edici özellikleriyle değerlendirmenin önemine istinaden her ülke sahip olduğu sosyoekonomik, siyasi ve yönetsel özelliklere göre güçlü ve tek kademeli bütüncül yönetim modellerinden, parçalı ve çoğulcu sistemlere kadar çok sayıda farklı yönetim modelleri geliştirmiştir. Bu modeller günümüzde hâlen dinamik bir süreç olarak gelişerek değişmeye devam etmektedir. Türkiye'nin yerel yönetim sisteminde önemli bir yere sahip olan büyükşehir belediyelerine yönelik son düzenleme olan 6360 sayılı Kanun değişikliğinin üzerinden sekiz yıl geçmiştir. Belirli uygulama tecrübelerinin oluşmuş olacağı düşüncesinden hareketle, bu çalışmada Türkiye'de büyükşehir belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki hizmet ve gelir paylaşımının olumlu ve olumsuz yönleri çok yönlü analiz edilerek daha iyi bir paylaşım modeli için öneriler geliştirilmektedir. Çalışma kapsamındaki hizmet alanları; katı atık yönetimi ve temizlik, zabıta, mezarlık ve defin, su ve kanalizasyon, imar ve planlama, ulaşım, otopark ve toptancı hal olarak belirlenmiştir. Çalışmanın çok yönlü analizini desteklemek amacıyla çalışma kapsamındaki büyükşehir belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki hizmet ve gelir paylaşımının ortaya çıkardığı uygulama sonuçları üst düzey yöneticiler ile gerçekleştirilen mülakat verileri üzerinden analiz edilmiştir.