Türkiye’de tek-parti rejiminin sona ermesi, genellikle demokrasiye ya da çok-partili hayata geçiş dönemi olarak adlandırılır. Cemil Koçak, “Türkiye’de İki Partili Siyâsî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950)” adlı kitap dizisinde, yerleşik sayılan tarihsel kabulleri tartışmaya açıyor ve bu adlandırmayı sorguluyor. Rejimin değişmesi, fakat dönüşememesi, bu sürecin temel özelliğidir. İçinde yaşadığımız siyâsî sistem ve bu sistemin kuruluş sürecinin yol açtığı sorunlar, bu dönemin de ürünüdür. Bu kapsamlı araştırma, üzerinde hayli tartışılan dönemi, bütün boyutlarıyla ve derinlemesine yeniden ele almayı öneriyor. Bunu önerirken yalnızca dış politika gelişmelerini ya da iç siyâsî tartışmaları değil, bunların aynı anda işlediği dinamik bir analizi hesaba katıyor. Belgeler, anılar, dergiler, gazeteler, diplomatik raporlar ile araştırmalar temelindeki tartışmalarla analiz çerçevesini geniş bir ufka yerleştiriyor. Cemil Koçak, Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945) adlı araştırmasının devamı niteliğindeki bu kitap dizisiyle, Türkiye siyâsî tarihinin tartışmalı dönemlerinden birinin en ayrıntılı ve en kapsamlı panoramasını gözler önüne seriyor.
Dönüşüm, tek parti döneminin sonuna yaklaşılırken çeşitli alanlarda yaşanan kopuş, devamlılık ve değişim süreçlerine odaklanıyor. Dizinin bu dördüncü cildinde, kronolojik sıranın dışına çıkılarak ordu, din, laiklik, hukuk, ekonomi ve politika alanlarında tek- parti döneminde yaşanan gelişmelerle, bu gelişmelerin Demokrat Parti’nin ilk iktidar döneminde aldığı biçimlerin toplu bir değerlendirilmesi yapılıyor. Osmanlı hanedanı üyelerinin cumhuriyet rejimiyle ilişkileri ve Abdülhamid’in mirasına dair tartışmalar da yine bu cildin önemli parçalarından birini oluşturuyor.
